Algemene Informatie

Het Jodenbergje te Hardenberg


De oude begraafplaats is gebouwd op een kleine terp bij de Overijsselse Vecht, waardoor deze de naam Jodenbergje (Nedersaksisch: Jeudenbarchien) gekregen heeft.


Het Jodenbergje wordt door historici gekenmerkt als één van de meest merkwaardige Joodse begraafplaatsen in Nederland. Wanneer de heuvel is aangelegd en of het oorspronkelijk een grafheuvel was, is niet bekend. Uit bronnen blijkt dat er vroeger een kapel op heeft gestaan en dat er nog een tweede heuveltje dichtbij heeft gelegen.
Het bergje hoorde waarschijnlijk bij twee herenhuizen die in de buurtschap Het Holt, iets ten noorden van Hardenberg, hebben gestaan. De heuvel lag toen precies in een halfronde rivierbocht. Het kan toen als schuilplaats bij hoog water of als uitkijkpost hebben gediend.

De begraafplaats moet omstreeks 1760 in gebruik zijn genomen.
Israël Emanuel was de eerste jood die verzocht zich in Hardenberg te vestigen in 1732. Hij werd vlgs. zeggen als eerste hier begraven
De eerste rabbi van de Joodse gemeenschap in Hardenberg heeft er in 1766 zijn rustplaats gevonden. Zijn grafsteen is er nog steeds te vinden, en behoort tot de oudste op het bergje.
De begrafenissen werden per boot gedaan als de Vecht buiten haar oevers getreden was, en per slee als er ijs lag.
De laatste begrafenis vond plaats aan het eind van de 19e eeuw. Hierna werden de Joden begraven op de nieuwe Joodse begraafplaats, ten oosten van Hardenberg, nabij het kerkhof Nijestede. Op het Jodenbergje zijn in totaal 64 grafstenen bewaard gebleven, waarvan niet alle stenen leesbaar zijn.

In 2000 werd het Jodenbergje aangewezen als rijksmonument.

Teksten op de zerken zijn op één na niet in de Nederlandse taal. Wie de Hebreeuwse taal machtig kan deze vertalen.






Er zijn geen parkeermogelijkheden, maar de begraafplaats is te voet te bereiken.
Vanaf de J.C. Kellerlaan nabij de Prins Willem Alexanderbrug kan men aan de noordkant van de Vecht over de dijk bij de begraafplaats komen.


Oude Joodse begraafplaats Hardenberg Overzicht

Aantal grafzerken: 64
Toegang: Vrij toegankelijk

Ligt niet aan ‘t Holt zelf, maar ten noorden van de J.C. Kellerlaan, langs de rivierdijk

Foto: Jaap van der Zee


Nadat Rozetta Polak in 1894 haar laatste rustplaats op het heuveltje had gevonden, was de begraafplaats vol. Omdat "de doden eens weer zullen herleven" (Maimonides) wensen de joden een "eeuwig graf". Dat maakt het onmogelijk graven te ruimen. Daarom werd omstreeks 1910 een nieuwe joodse begraafplaats aan het "Mulopaadje" in gebruik genomen. In de loop der jaren kreeg de 500 vierkante meter grote heuvel de naam "Jeudenbarchien" (Jodenbergje).Sinds 2000 is de begraafplaats rijksmonument.