Algemene Informatie

Kerkhof bij de Pietermankerk in Zwijndrecht.

Het Pietermankerkje is het enig overgebleven gebouw van het dorp Heer Oudelands Ambacht. De precieze ontstaansdatum is onbekend, maar Heer Oudelands Ambacht was reeds voor 1331, de bedijking van de Zwijndrechtse waard, bewoond.
De naam Pieterman is mogelijk ontleend aan een 17e eeuwse schout die ook eigenaar was van de herberg, die in de buurt van de kerk stond.
De kerk is waarschijnlijk gebouwd in de 14e eeuw, waarschijnlijk rond 1334 en daarmee is de kerk de oudste kerk van de Zwijndrechtse Waard. Archeologisch onderzoek wees uit dat in de 15e eeuw de kerk ingrijpend is veranderd. Fundamenten zijn gevonden buiten het bouwwerk en deze tonen een groter schip dan het huidige. In 1790 is de kerk verbeterd en verfraaid, en in 1839 behoorlijk gerestaureerd, grof maar praktisch. (Kwamen in de Middeleeuwen de kosten daarvan nog voor rekening van de ambachtsheer, sinds de hervorming was een kerk een openbaar gebouw en kwam het onderhoud ten laste van schout en gerecht. Na de Franse Tijd kwamen kerkgebouwen toe aan kerkelijke gemeenten die zelf verantwoordelijk waren voor het onderhoud.)
In 1924 werd de toren vernieuwd en verdween de achthoekige spits om plaats te maken voor een vierkante.
In 1959 werden de consistoriekamer en de aanbouw tegen het schip afgebroken en herbouwd vanwege de slechte staat. De consistoriekamer werd daarbij vergroot.
Verder heeft het nagenoeg dezelfde omschrijving als de Kijfhoekkerk: eenbeukig bakstenen kerkje, driezijdig gesloten koor, boven de westgevel een houten met leien bekleed torentje, inwendig een houten tongewelf op muurstijlen en met ribben, trekbalk met gotische sleutelstukken en korbelen. In de kerk zijn een eenvoudige houten preekstoel,uit 1690, een doopvont uit de 15e eeuw, een pastoor- of priesterzerk uit 1520 en enkele grafzerken uit de 17e eeuw. In de toren hangt een klok uit 1606.

Volgens een overlevering zouden Develstein en de kerk van Heer Oudelands Ambacht in dezelfde tijd zijn gebouwd. In 1334 zou op de Lievershille, waar voorheen een zeebaken stond, tijdens een ernstige stormvloed een walvis van twee en zestig voet zijn gestrand. Willem van Duvenvoorde zou van dit voorval zo onder de indruk zijn geweest, dat hij ter herinnering er aan één van de ribben van het reusachtige zoogdier aan de buitenmuur van het nieuw gebouwde kasteeltje liet aanbrengen. Het schouderblad van hetzelfde dier werd door Van Duvenvoorde aan de kerk van Heer Oudelands Ambacht geschonken. In oud schrift zou op het schouderblad de volgende tekst zijn aangebracht: "Dit byn is van een walvis grot 62 voet". Wat er met het schouderblad is gebeurd is onbekend. Zeker is wel dat in 1823 door de geschiedschrijver G.D.J. Schotel een rib op de muur van Develstein werd gezien. Het bot is tot de jaren na de tweede wereldoorlog in bezit geweest van een Zwijndrechtse tuindersfamilie. Wat er daarna mee is gebeurd is onbekend.

In 1572 sloot de Zwijndrechtse Waard zich aan bij de Gereformeerde kerk, mede doordat Dordrecht de zijde van de Prins was toegedaan. Op 14 juli was klooster Eemstein verwoest door de geuzen. Bijna de helft van de inwoners van Heer Oudelands Ambacht was werkzaam in en om het klooster. De ommezwaai zal dus tijd gevergd hebben.

Op een afbeelding van Jacobus Stellingwerf uit 1667 prijkt de kerk met een volwaardige toren in plaats van het ons bekende daktorentje. Inderdaad zijn bij de restauratie in 1986 door de Historische Vereniging fundamenten gevonden. Deze zijn na ontdekking weer met aarde bedekt. Van dezelfde tekenaar is ook een prent van de Oude Kerk bekend uit 1656 en ook deze kerk zien we afgebeeld met een toren...

In 1976 dreigde het monument voorgoed te verdwijnen doordat de zomer uitzonderlijk droog was en de grond derhalve inklonk, in combinatie met een grote wilg die veel vocht opzoog. Pas in 1985 werd er gerestaureerd voor 1,3 miljoen gulden, waarbij niet is gepoogd het gebouw in zijn oorspronkelijke toestand te reconstrueren, maar men heeft zoveel als mogelijk elementen uit de latere stijlperioden gehandhaafd, waardoor de kerk de neerslag van haar eigen geschiedenis is gebleven.

bron: De Vergulde Swaen (Historische Vereniging Zwijndrecht)


de begraafplaats bij de kerk wordt nog sporadisch gebruikt,
de laatste begrafenissen dateren van 2007/2008.