26-10-2022 - (bron: ed.nl)
BUDEL - Als het aan Leo Smits uit Budel ligt, dan krijgt de protestantse begraafplaats in zijn woonplaats snel een opknapbeurt. De Budelnaar verdiepte zich vijf jaar lang in de historie van het kerkhofje: ,,Het is echt mijn kindje geworden.”


Als Smits, gids en lid van de werkgroep monumenten van Heemkundekring De Baronie van Cranendonck, met groepen op pad gaat in het centrum van Budel, dan is de protestantse begraafplaats op de hoek Kloosterdreef-Willem II-straat steevast in zijn route opgenomen.
Alleen al de locatie is bijzonder, aldus Smits. Het kerkhof ligt namelijk niet bij het verderop gelegen voormalig protestantse kerkje, maar bij het rooms-katholieke kerkhof in de schaduw van de Onze Lieve Vrouw Visitatiekerk.


Niet in de vergetelheid

De Budelnaar begon zich vijf jaar geleden te verdiepen in de historie van het kerkhof. ,,We zijn gestart met het vastleggen van een stukje lokale geschiedenis, maar het onderwerp boeide me steeds meer.” Hij wil voorkomen dat de begraafplaats in de vergetelheid geraakt. ,,Dat is belangrijk, want we gaan vaak slordig om met onze geschiedenis”, zegt Smits, die ervoor pleit om van de begraafplaats een gemeentelijk monument te maken.

In Budel ontstond na de vrede van Münster in 1648 een van de grootste gereformeerde gemeenten op het Meierijse platteland. Smits: ,,Er is heel voortvarend te werk gegaan, want datzelfde jaar had het dorp al zijn eerste predikant.” De aantrekkingskracht op protestanten was vooral te danken aan de komst van douanepersoneel. Ambtenaren in staatsdienst moesten van protestantse huize zijn, omdat deze geloofsgroep het toen voor het zeggen had. Ook de geïsoleerde ligging, aan de grens met de katholieke Zuidelijke Nederlanden, speelde een rol. Onder meer de protestanten uit Weert waren voor het uitoefenen van hun geloof op Budel aangewezen. Via de Geuzendijk - die hieraan zijn naam dankt - gingen ze naar het dorp in Republiek der Verenigde Nederlanden.

Gewijde grond
Toen er in het begin van de negentiende eeuw vrijheid van godsdienst kwam, werd de roep om een aparte protestantse begraafplaats steeds groter. Daarvoor kregen katholieken én protestanten hun laatste rustplaats op de huidige rooms-katholieke begraafplaats.

Maar omdat katholieken, in tegenstelling tot protestanten, volgens traditie worden begraven in gewijde grond kwam er een apart protestants kerkhof op een perceeltje van de katholieke kerk. Smits: ,,Het terrein is nog steeds eigendom van de rooms-katholieke parochie, die het destijds ‘om niet’ aan de protestantse gemeenschap heeft gegeven.”

Uit oude documenten blijkt dat het kerkhof al in de jaren twintig van de negentiende eeuw bestond. Het uitpluizen van de historie is een lastige klus. Er zijn nog maar weinig mensen die hierover kunnen vertellen. Ook de informatie uit archieven is beperkt. Veel vragen blijven daardoor onbeantwoord.

De laatste begrafenis op het kerkhofje was in de vorige eeuw. De diensten in het protestantse kerkje zijn inmiddels gestopt. En vrijwilligers voor het onderhoud van het kerkhof liggen niet voor het oprapen. Er zijn nog negentien graven. Een aantal is in slechte staat of wordt overwoekerd door onkruid. Eerder dit jaar zijn er snoeiwerkzaamheden verricht. Ook liet Smits enkele vrachtwagens met zand aanrukken om te voorkomen dat graven zouden wegzakken.

Smits: ,,De begraafplaats is nu een soort niemandsland. Dat bemoeilijkt het grootscheepse onderhoud, terwijl het verval alleen maar toeneemt.”