26-2-2025 - Delft knapt onbekendste plek in de stad op

187 graven, voor stilgeboren en zeer jonge kindjes, kinderen en volwassen. De Joodse begraafplaats is misschien wel de onbekendste plek van de stad. Delft wil helpen om die uit de vergetelheid te halen en tegen verdere achteruitgang te beschermen.

door: STIJN TIELEMANS

Op rooms-katholieke begraafplaatsen staan vaak bomen, maar die zijn hier niet welkom. Want takken en een bladerdek, hangend over een graf, kunnen worden gezien als een gebouw waardoor een afstammeling van een priester (een van de drie categorieën in het Jodendom) niet mag langskomen. De Joodse religie staat hem niet toe om onder één dak met de dode te zijn. De wortels trekken bovendien leven uit de bodem, waarmee ze de rust van de dode verstoren. Die heeft hier eeuwige grafrust.

Dat geldt dus ook voor de Joodse Delftenaren die liggen begraven op Beth Chaim (huis van de levenden) aan de Geertruyt van Oostenstraat. Deze plek in Delft is niet zo bekend, ook al hoort het bij de geschiedenis van de Delftse Joodse gemeenschap en de stad. Joodse Delftenaren kregen in 1845 een begraafplaats, achter de Oostsingel, op de grond die toen buiten de bebouwde kom lag.

Gras
Sara Davids was in 1938 de laatste die er werd begraven, waarna de laatste rustplaats langzaam in de vergetelheid belandde. In de jaren 50 kreeg de begraafplaats nog een muur. Gras maaien werd de verantwoordelijkheid van de gemeente, als tegenprestatie omdat die de synagoge kocht. Toen de Delftse Joodse gemeenschap in de jaren 60 opging in die van Den Haag werd de begraafplaats langzaam vergeten, vertelt Coen Abram van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap.

Maar de muur is erg instabiel en heeft onderhoud nodig. Een aannemer is al begonnen met de klus, ook al heeft de gemeente de portemonnee (28.000 euro) nog niet getrokken. De twee bouwvakkers krijgen deze maandag thee en een mergpijpje van een overbuurvrouw.

Op het grasveld staan met 51 matsevot (grafstenen) en een tombe. Op de stenen staan Hebreeuwse teksten — Moge haar ziel gebundeld worden in de bundel van het eeuwige leven — en valt bijvoorbeeld 5668 te lezen. Dat jaartal staat gelijk aan 1926, de Joodse jaartelling begint bij de schepping van Adam en Eva. Joods zijn gaat via de vrouwelijke bloedlijn. ,,Op de steen mag alleen een verwijzing staan naar Joodse mensen", zegt Abram. ,,Als je wilt verwijzen naar je niet-Joodse partner, is dat niet toegestaan."

Oude smoelwerk
In theorie is er nog plek voor één overledene. De oudste steen uit 1855 werd in 1920 vervangen. De meeste grafzerken horen rechtop te staan, maar rond 1960 zijn de stenen die er nog stonden uit angst voor vandalisme neergelegd. ,,Om het oude smoelwerk terug te krijgen en deze actie terug te draaien, gaat een lokale ondernemer de eerste drie grafstenen rechtop zetten", zegt Smit. ,,Dit worden de blikvangers." Abram: ,,Schrijf maar op: personeel van een ander bedrijf had moeite om op een Joodse begraafplaats te werken."

,,Er was een prijsverschil tussen het neerleggen of neerzetten van een steen", zegt Smit. ,,Mogelijk komt dat omdat Sefardische Joden liggende stenen hebben en Asjkenazische Joden staande." Die eerste groep komt oorspronkelijk uit Spanje en Portugal, de tweede uit Oost-Europa.

Op het Delftse veld valt de tombe op van Hanna van Praag. Zij was getrouwd met Jacob Koetser. Op haar 34ste overleed ze. Haar moeder was een Sefardische Jood, vandaar de bombastische tombe. De Asjkenazische Jood Koetser ligt ernaast in een soberder graf.

Abram: ,,In het Jodendom wordt iedereen in dezelfde kleding en kist begraven. Na de dood is iedereen gelijk."

(bron: AD-Delft)