Algemene Informatie

Het waarschijnlijk al van voor 1584 stammende robuuste kerkgebouw had aanvankelijk een rechthoekige plattegrond zoals op de kadasterkaart is te zien.
De eerste predikant was ds. Martinus Bachusius die van ca. 1584 tot 1590 deze functie vervuld heeft (samen met Streefkerk) en nadien nog 45 opvolgers had (zie dominees.nl).
Door vele verbouwingen en aanpassingen is er naderhand een kruisvormige plattegrond ontstaan met een ernaast staande grote kerktoren.
Deze markante toren is tot in de wijde omgeving zichtbaar en is een oriëntatie aan de horizon en ook in het dorp zelf.
Net als veel andere dorpen en steden werd er ook in Groot-Ammers aanvankelijk in de kerk begraven. Er stonden immers nauwelijks banken en al helemaal geen stoelen, dus er was genoeg vrije vloerruimte in de beginjaren.
Vanwege diverse oorzaken waaronder de toch wat beperkte ruimte, naderhand het verbod tot nog langer begraven in de kerk, alsmede de aantallen te begraven personen was er ook ruimte nodig buiten het kerkgebouw.
De meeste kerkgenootschappen hadden dan ook een eigen begraafplaats direct naast het kerkgebouw en dat was hier ook het geval. Deze was aan de zuidkant van de kerk gesitueerd en heeft gedurende enkele eeuwen gefunctioneerd tot aan de opheffing in de 20e eeuw.

Zoals vermeld is de digitalisering gestart bij het begin van de begraafregistratie in 1733 en deze eindigt in 1812.
In de archieven is van de aansluitende periode van 1812 tot 1829 tot op heden niets aangetroffen. Op het kerkhof naast de kerk is uiteraard wel begraven, maar er is helaas geen begraafboek aangetroffen.
In 1829 werd de begraafplaats aan de zuidkant uitgebreid en werd een terrein daarvoor ingericht op de lokatie waar nu Zaal Mourik is te vinden.

Iedere lokale gemeente was wettelijk verplicht per KB van 1836 om een openbare begraafplaats in bezit te hebben of in te richten.
Gedateerd 25 maart 1837 is bij notaris A. Slotemaker te Molenaarsgraaf een wat opmerkelijke notariële overdrachtsakte te vinden die ten gemeentehuize (ertegenover ?) werd "gepasseerd". Deze werd ondertekend door twee lokaal invloedrijke familieleden en die elkaars neven waren: als wethouder van de burgerlijke gemeente (de verkrijgende partij) was dat Jasper Vos (1799-1871), veehouder te Graafland, samen met de burgemeester. Anderzijds werd ondertekend door vertegenwoordigers van de overdragende partij. Namens het kerkbestuur ondertekenden o.a. Willem Mathijs de Vos (1776-1862), bakker en wonend bovenaan "de trapjes". De naam van deze laatste, een voor de kerk belangwekkende bestuurder/persoon gedurende vele jaren, is nu ook nog zichtbaar en wordt zo herdacht door een ingemetselde (eerste) steen aan de voorzijde van de kerk.

Door de overname werd weliswaar aan deze wettelijke verplichting voldaan door de burgerlijke gemeente maar tegelijk werd het nodig om op langere termijn een andere locatie te gaan zoeken wegens de toch ook beperkte ruimte binnen de bebouwde kom. Dat werd gevonden door aankoop van een stuk grond grond op de huidige locatie nabij Slot Liesveld en deze is in 1855 in gebruik genomen.
Toen de begraafplaatslokatie werd opgeheven in ca. 1865 verrees daar een school met een aangebouwde bovenmeesterswoning. De eerste steen werd daarvan gelegd op 19 april 1867 door de eerder al genoemde Jasper de Vos als wethouder van de gemeente. Bijna een eeuw later werd het schoolgebouw verbouwd tot "Zaal Mourik".

Zowel van de (ooit aanwezige) grafzerken in de kerk als van evt. grafstenen om de kerk is niets bewaard gebleven. Alleen de door mr. Bloys van Treslong Prins beschreven oude zerken in de kerk waren toen kennelijk nog wel aanwezig, alle overige waren er toen al niet meer.

De begraafboeken van de kerkelijke gemeente zijn heden op internet raadpleegbaar voor ieder en deze beginnen voorjaar 1733.
Onderscheid werd gemaakt tussen bijzettingen in het kerkgebouw zelf en die op het kerkhof plaatsvonden met navenant verschillende begraaftarieven.
Aangezien er geen begraafklappers (door o.a.de Bruin) zijn opgesteld is het dienstig om hierin te voorzien door digitalisering van deze boeken met soms (vooral de oudste jaren) wel wat lastig afleesbaar handschrift.

Zoals vermeld is de bewerking gestart bij het begin van de begraafregistratie in 1733 en deze eindigt noodgedwongen in 1812.
In de archieven is van periode van 1812 tot 1829 tot op heden niets aangetroffen. Op het kerkhof naast de kerk is er wel begraven, maar er is helaas geen begraafboek gevonden.
Wel is van de laatste periode (1829 tot aan 1855) een begraafboek beschikbaar en is hier ook in verwerkt.

Opmerkingen:
1-
Het is niet altijd duidelijk aangegeven of er begraven is in de kerk of op het kerkhof. Aan de hand van de tarieven is wel een getrapt onderscheid gemaakt, maar de verschillen daarin waren aanvankelijk anders gedifferentieerd.
2-
Bij sommige begraafvermeldingen staat het woord "gedompeld" of ook afgekort "gedomp." Dompelen is het "in stilte" begraven van een dode, dus zonder enige vorm van ceremonieel. Daarom komt dat vooral voor bij kleine of doodgeboren kinderen.
3-
De begraafplaats is voor nader geïnteresseerden beschreven in het boek van Teus Korporaal:
’t Gebeurde op Ammers, pag. 142 e.v.


De bekende foto met de Kerk en de omringende bebouwing vanaf de zuidwestkant gezien.


Kadasterkaart van 1827.
Aan de Kerkstraatzijde is nog het koor ingetekend, meermalen genoemd in de begraafboeken als duurste begraaflocatie.


Verbouwing en uitbreiding Kerk.
Heel duidelijk is de oude plattegrond herkenbaar met het zogenaamde koor van voorheen. Ook zijn de zijvleugels aan beide zijden toegevoegd en de voorzijde werd daarbij helemaal aangepast.



Voormalig kerkinterieur


Nogmaals de Kadasterkaart met daarop ingetekend de veronderstelde ligging van de in 1829 in gebruik genomen begraafplaats maar die feitelijk al weer overbodig werd in 1855. Deze was gesitueerd waar (ruim een eeuw later) in de jaren vijftig de Zaal van Mourik werd gebouwd.


Vakindeling en vanaf de kerk bezien werd in het terrein rechts achteraan met de grafnummering begonnen.